🔥۱🔥
“بەناوی خودای دەهەندەودڵۆڤان”
- ٭لێکدانەوەیەک لەسەر نــــەورۆز٭
وێڕای سڵاوێکی بەتین لە ناخی دڵەوەوپیرۆزبایی هاتنی نەورۆزی”(۲٧٢١)”ی کوردی” لە هەرکوردێکی دڵسۆز وئەمەگناس لە هەرچوارپارچەی کوردستان.
بەپێی داخوازی هێندێک لە هاواڵانی خۆشەویست،بۆنوسینی دەقێک لە سەرنەورۆزوپێشینەی کەونارای ئەم جێژنەنەتەوەییە، دەمهەوێ چەن خاڵێکی گرینگ بخەمەپێش چاو وبەکورتی ڕاڤەیێک، شیاوی ئێوەی خۆشەویست پێشکەش بکەم.
نەورۆز هێندەی ڕاڤە لەسەرە،کە شڕۆڤەی گشتی،بەنوسینی چەن پەرتووکی قورس وگران نەبێ کۆتایی نایەکەبۆتێلگرام نابێ.
لەپەرتوکی نەورۆزنامەی پاڵدراوبەخەییامەوە تادەگاتە(ئاسارولباقیە وئەتتەفهیم )ی ئەبوڕێحان تا بولوغولئەرب وموعجەمولبولدان وئەلمەحاسێنووەلئەزداد وتاریخ تەمەددونی ئیسلامی جورجی زەیدان ودەیان پەرتووک ونامیلکەوسیپارەی دیکە،هەریەک بەشێوەیێک لە سەرنەورۆزدواون.
یەک دەڵێ نەورۆز بەهۆی چوونەسەرتەختی پادشایی جەمشیدبووە ویەک دەڵێ ئایینێک پەیوەس بەهزری کەونارای نەتەوەی ئاریاییەوە بووە کە دوجێژنی ئایینی نەورۆز ومێهرەگانیان بەڕێوە بردووە ودەیان چیرۆکیان بۆگێڕاوەتەوە کە گێڕاننەوەی،خۆی مەسنەوەی حەفتامەن کاغەزە.
فەرهەنگی جەهانگیری وئانندراج دەگێڕنەوەکەپادشایانی کێسڕا، لە نەورۆزدا،بەندیەکانیان لە بەندیخانە ڕەهادەکردوتاوانبارانیان دەبەخشی.
پێشوتر لە پێش ساڵپێوی جەلالی نەورۆز جیالە سەرەتای بەهار،لە مانگی ڕەشەمەشدا بەڕێوە چووە بەڵام دوای بناغەدانانی ساڵپێوی جەلالی بە دەستی مامۆستاخەییام ،ئیدی نەورۆز لە یەکەم ڕۆژی بەهاردا پایەدار وجێگیرمایەوە،
لەئێرانی کۆنداجێژنی(فەروەردێگان)بەڕێوە چووەکەلەدوایین ڕۆژی ساڵدا بووە ودە ڕۆژدرێژەی کێشاوە ولە ڕاستیدا جێژنی خەم وماتەمی بووە تاشادی وخۆشی،ئەبوڕێحان لە ئاسارالباقیە(آثارالباقیه)لاپەڕەی ۵۳۲دا دەڵێ: سوغدیەکان لە دوایین ڕۆژەکانی مانگی دوازدەدا(خەشووم)لەبۆ مردووەکانی کۆنی خۆیان شین وشەپۆڕیان گێڕاوە ولاواندنەوەیان بووە وگۆنایان ڕنیوە.
هەرلە نەورۆزیشدا لە چاخی ساسانیەکان خاوە وباژوپیتاک(خەراج وماڵیات) باو بووە وسەنراوە.
لە (ئەتتەفهیم)ی ئەبوڕێحاندا هاتووە کەلە نەورۆزدا پیاوی پلەباڵای ئایینی زەڕتوشتی(موبێدی موبێدان)بەجامی زێڕی پڕلە بادە وبە ئەنگوستیلەو دراوی شایانە وکەنیز وئەسب وپێشکەشی زۆرەوە بۆ پیرۆزبایی دەچوە کن پادشا.
لەنەورۆزدا ئاوازێکی تایبەت لە هەنتەشی شادا لێ دەدرا کەهەر تایبەت بەو ڕۆژە بووەو لە سەرلەبەیانی نەورۆزدا بۆ پیرۆزبایی کردن ، مەردم هەمو ئاویان بە یەکتردا دەکرد(شەڕەئاوبوو)کە وەک ئاسارولباقیە (۸۱۲)وبولوغولئەرب(٦۸۳) موعەجەم دەگێڕنەوە،لەسەدەکانی سەرەتای ئیسلامیشدا هەر باو بووە.
ماوەیێک جێژنی نەورۆز لە ئێرانی ئەودەمدا بەڕێوەنەچووە تاکاتێ کە ئەبوموسلیم سەرکەوت وبەرمەکیان هاتنە مەیدانەوەوتاهیریەکان و سەفاریەکان دەسەڵاتیان گرتە دەس ،نەورۆز جارێکی دی برەوی پەیداکرد وگەشایەوە وهۆنەران هەڵبەستیان بۆ سازکرد(وەک هۆنڕاوەکانی حەمزەی ئیسفەهانی لە پەرتوکی (ئەشعاروسسائیرە فی نەیڕوزی وەلمێهرەجان).
لە ئەوێستادا وشەی فەروەردین یەشت هاتووە ویەشت ناوی یەکێک لە بەشەکانی ئەوێستا، (یەشتەکان=یەشتها)،وفەروەردین خۆی بەواتای فڕوهێرە پاکەکانە کە لە کوردی پاڵەییدا فروهێر ولە ئەوێستادا فرەوەشی پێ دەڵێن کە گوایا ناوی یەکێک لە فریشتەکانی پاکە ولە ئاسمانەوە دادەبەزێ وموژدەی چاکە وئاسودەیی وخۆشی بۆ زەوی دێنێ وماوەکەشی دەڕۆژە (پێنج ڕۆژی ڕەشەمەوە وپێنجیش خاکەلێوە)
(لەمەزدیسنا وخوردە ئەوێستادا لێکۆڵینەوەی لە سەرە).
بەدەرلە هەمو ئەمانە ئەوەی کە بوسەردەم جێگەی پرسە ئەوەیە کە جێژنی نەتەوایەتی نەورۆز لەکن هێندێک لە موسوڵمانان بەناڕەوا دەژمێردرێ ودەڵێن ئەمە ئاگرپەرستی وگەڕانەوە بەرەو هزر وئایینی ئاگرپەرستانە!
خۆشەویستان لە یەکەم ڕۆژێکەوە کە مرۆڤ ئاگری دۆزییەوە،بەهۆی ئەوە کە ئاگرخاوەن دوتایبەتمەندی (گەرماوڕوناکیە)هەمیشە خۆشەویست بووە ،وبەپێی سەرچاوەکان،دۆزینەوەی ئاگرخۆی گۆڕان وسەرکەوتنێکی مەزنی بۆ ژیانی مرۆڤ دابین کردو ئەوی بە سەرلکی سەربەرزی وئاژوین بەرەو گەشە کردن گەیاند.
سا ئاگرهەمیشە هێمای گەرمی وتین وسۆز وڕوناکی بووە.
لە قورئانی پیرۆزیشدا (۱۳۹)جاروشەی ئاور لە ژێر وشەی(نار)دا هاتووە وهەرجارێ بەشێوەیێک نرخێنراوە،جارێک داگرسانە(منە توقدون)وجارێک کەرەستەی سوتاندنی جەهەندەمیان وتۆڵەی کردەوەو ئاکاری نالەبارە وجارێک فەرمانبەری خوایە کە بۆی نییە ئیبڕاهیم،یەکەم دۆستی خودا بسوتێنێ وئەویش فەرمانی ڕاستەوخۆی خودا وەک بەرپرسێک بەجێ دەهێنێ(یا نارکونی بردا وسلاما علی ابراهیم).
هیچ خواپەرەستێک بە نیازی پەرستین، ئاگر چاخ ناکا ،بەڵکو چون لە ڕۆژگارانی پێشوتردا زستان دژوار وسەغڵەت بووە ،بەتەواوبونی زستان وئاگرکردنەوە، مەردم شادی وخۆشیان دەربڕیوەو وئاگریان وەک هێمای گەرمی وڕوناکی دائیساندووە کە هەرگەرما باشتر لە سەرمایە وگەرمی بەسەر ساردی وسەهۆڵدازاڵ بووه.
لەپاش ئاگرکردنەوە لە خودای گەورە دەپاڕێینەوە کە شادی وئاسودەیی وفرەوانی وهەرزانیمان پێ ببەخشێ.👇👇🔥۲🔥
بەڵێ خۆشەویستان؛ بەهار بەخشینی خوداوچاکەی خودای گەورەیە سەبارەت بە بەندەکانی خۆی.
ئایینی خودای گەورە هەرگیز دژی شادی ودڵخۆشی بەندەکانی نییە وەک پێغەمبەری خوا(دخ)دەفەرمێ:(باوەڕمەند هەمیشە ڕوخۆش ودەم بە پێکەنینە ،لە کاتی دەردوتەمەرەدا پشوودرێژوخۆڕاگرە وکاتێ چاکەیێکی پێ دەگا پەسن وێژوسپاسکارە).
ئیبنی حەجەر شادی وپیرۆزبایی لەو ڕۆژەدا بە کاری چاک نێودەبا وبەکارێکی دەزانێ کە جێی ڕێزانەیە.
(فائدة) التهنئة بالأعياد والشهور والأعوام. قال ابن حجر: مندوبة ويستأنس لها بطلب سجود الشكر عند النعمة وبقصة كعب وصاحبيه وتهنئة أبي طلحة له.
ئەگەرلە نەورۆزدا ئاگرێک دەکرێتەوە،نەکەس پەرستوویەتی ونەکەس کوڕنیشی بۆ بردووە ونەکەسیش لە ئایینی خودا لایداوە،
جێژنێکی نەتەوەیی بەڕێوەدەچێ کە ئەویش هەربەجێ هێنانی سپاسە لەئاستی خودای تاقانەدا کە لەپاش ساردی وبەفروکڕێوە ومەرگی سرشت، سەرلەنوێ گیان دەبەخشێ وژیان نوێ دەکاتەوە ودەشت ودەرودۆڵ وچیا بەسەوزەو ڕەنگامەی گوڵ دەڕەنگێنێ.
جێژنی نەورۆزسپاسی خودایە بۆگۆڕانی تاڵی وسوێری بەشیرینی وخۆشی ومردن بەژیان وساردی بەگەرمی وکفنی سپی بەفر، بە ڕەنگامەی بێ وێنەی وەرزی بەهار.
نەورۆز بۆنەی پێکەوەبون ویەکڕەنگی وهاودەنگی ویەکڕیزی گەلانە،بەرەوشادی چوون وخۆلە خەم لادانە،هاواری لێک هاڵین وپێکەوە گیرسانە،دەمی لە بیرکردنی هەزاران کوڵ ودەردوژانە،بڕیاری گەرمابەخشین وبۆگەل سوتانە،ڕۆژی گەشەو لەخەوهەستانە.
گەلۆ؛ هەرچێک هەیە وهەرپەسنێک کە دەکرێ ،پەسنی خودای بەدیهێنەرودانەرە کەئەوهەمووە جوانیەی ڕەخساندووە وگشت جیهانی تێ گەیاندووە کە :
هەبونێک دروست نەبووە بە نیازەوە/بەکەسم وبەبیچمێکی ناسازاوە/.
گەر”خودا ” نەیهەوێ ئاگرناسوتێنێ،ئاو تونیەتی ناشکێنێ ،نان برسیەتی ناڕەوێنێ،گوڵ گەشە ناکا،چاونابینێ،باڵندە باڵ لێ نادا،هەوربارانی نابێ،زەوی ناڕوێنێ،هەتاو پێ ناکەنێ وچەم بزاڤی نابێ،مانگ وئەستێرە نادرەوشێنەوە،زەریا تەڕایی نابێ،ڕەنگێک نامێنێ،وهیچ دەنگێک نابیسرێ.
مەگەرمرۆڤ کوێری چاو هیچ، کوێری دڵیش بێ کە تێ نەگا ئەوهەموە جوانی وڕێک وپێکی وتەوز وخەمڵی سرشتە بێ خودا نابێ وپێویستی بە وێنەکێشێکی زۆرپسپۆڕوچاکزان هەیە کە لە یەک جۆر زەویداهەزاران ڕەنگ وڕو بەدی بێنێ وپەڕی هەزاروێنەی تاوس وپۆڕوکەو بڕەنگێنێ .
هەریەک لە مەل ومۆروگوڵ وگیاودارودەوەن بەشێوەیێک خۆدەنوێنێ ،یەک گۆرانی دەڵێ وبەتاری قوڕگی دەچڕێ ودەخوێنێ ویەک دەقاسپێنێ ویەک بەجریوەو زریوە، زڕەی زەنگی دڵخۆشی دەزڕێنێ ویەک بە جوانی وگەش بون وتەڕوتازەیی خۆی وێنەی دەسکردی تاقانەی بێ وێنە دەنوێنێ وسپاسی خودابە جێ دێنێ، وگەلی ئێرانیش بەگشتی وکوردیش بەتایبەتی ،بەدائیسانی ئاگری نەورۆز سۆزی ئەوین وخۆشەویستی وپێکەوە بون وبەکردەوە سپاسی وێنەکانی خودا دەسەلمێنێ،وبەدەنگی بەرزوسۆزی دڵ دەڵێ:
کێیە بەدیهێنەری گۆرانی مەل وڕەنگی گوڵان/کوندە بە بوش وەرزی بەهار گاڵتە بە وێرانە دەکا/
پەسنی بەدی هێنەری تاقانەیە سا پەسنی سرشت/کاتێ “نەوا”پەسنی گوڵی نێرگزوڕێحانە دەکا/مەحموودکەرەمی(نـــــەوا).
